Τρίτη 14 Ιανουαρίου 2020

Φυσική μελισσοκομία - Natural Beekeeping


 Γεγονός  είναι πως ο τρόπος που ο μελισσοκόμος  διαχειρίζεται τις μέλισσες έχει αλλάξει πάρα πολύ τα τελευταία 100 χρόνια , πρώτα  με την με την χρήση και κυριαρχία  της κυψέλης Langstroth παγκοσμίως  αλλά και πιο πρόσφατα  με τον ερχομό του παράσιτου Βαρρόα που από την Ασία εξαπλώθηκε στην Ευρώπη, την Αμερική και τον υπόλοιπο κόσμο εκτός της Αυστραλιανής Ηπείρου .

Μετά το σύνδρομο της κατάρρευσης των μελισσών , τις ορατές  επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή , την εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες  , τις συνεχώς αυξανόμενες  μονοκαλλιέργειες , τις απώλειες δασικών οικοσυστημάτων , τις μετακινήσεις σε μεγάλες αποστάσεις για εντατική συλλογή μελιού,  την επικονίαση μονοκαλλιεργειών,   την εγκατάσταση μεγάλων αριθμών κυψελών σε περιορισμένο χώρο  και τους κακούς χειρισμούς  (κάποιες φορές) από πλευράς των μελισσοκόμων ( ακατάλληλες τροφές και υπερβολική κατανάλωση φαρμάκων ) , οι αποικίες μελισσών σε πολλά μέρη του κόσμου εξασθενούν με αποτέλεσμα να  βρίσκονται σε κίνδυνο . 

Στο διάστημα των τελευταίων ετών  κάποιοι από την μελισσοκομική και  επιστημονική κοινότητα στρέφονται στην ‘’Φυσική Μελισσοκομία’’  (Natural Beekeeping) κυρίως ως τρόπο διαχείρισης ερευνώντας αν μπορούν έτσι  να βελτιώσουν την κατάσταση .

Ο όρος Φυσική Μελισσοκομία αποδίδεται σε ένα είδος διαχείρισης των αποικιών που δίνει έμφαση πρώτα στην καλή υγεία και ευημερία της μέλισσας και της αποικίας και δευτερευόντως στην μέγιστη και εντατική παραγωγή μελιού και προϊόντων κυψέλης .

Είναι ένας διαφορετικός - εναλλακτικός  τρόπος μελισσοκομίας  που ασκείται με σεβασμό στον φυσικό κύκλο ζωής της μέλισσας , τις ανάγκες και τις συνήθειές της , με στόχο την κάλυψη των αναγκών της έτσι ώστε η αποικία να διατηρηθεί ισχυρή και υγιής αλλά και ο μελισσοκόμος να λάβει το μέλι που του αναλογεί για τις υπηρεσίες που της προσέφερε .
 Αρχικά είχε μεγάλη αποδοχή στους κύκλους των «μικρής δυναμικότητας»  μελισσοκόμων και λάτρεις της μέλισσας αλλά όλο και περισσότεροι επαγγελματίες μελισσοκόμοι στρέφονται προς την Φυσική Μελισσοκομία . 



Οι φυσικοί μελισσοκόμοι πιστεύουν πως η μέλισσα έχει αποδείξει πως μπορεί να επιβιώσει εκατομμύρια χρόνια στον πλανήτη χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση στην κατοικία και την ζωή της εντός αυτής . Το σίγουρο είναι πως η μέλισσα δεν χρειάζεται τον άνθρωπο για να επιβιώσει , γνωρίζει πολύ καλά να το κάνει μόνη της. Ο άνθρωπος είναι αυτός που χρειάζεται την μέλισσα και την μέγιστη προσφορά της μέσω της επικονίασης φυτών και δένδρων για να επιβιώσει .


Δεν υπάρχει ακόμα κάποιος κανονισμός που να θέτει τα όρια ή τα πρότυπα της Φυσικής Μελισσοκομίας , έτσι αυτή βρίσκεται μεταξύ της  Βιολογικής και της Βιοδυναμικής Μελισσοκομίας , και είναι ίσως ¨αυστηρότερη¨ σε κάποια σημεία.


Βασικές  αρχές  της Φυσικής Μελισσοκομίας είναι:

 Α. Η μικρότερη δυνατή ενόχληση της κατοικίας των μελισσών με την άσκοπη επιθεώρηση


Οι φυσικοί μελισσοκόμοι πιστεύουν πως η θερμοκρασία και οι οσμές των φερομονών πρέπει να μένουν αδιατάρακτες στην κατοικία  γιατί εξασφαλίζουν την σωστή ανάπτυξη του γόνου , την καλή επικοινωνία μεταξύ των μελισσών και την ηρεμία της αποικίας.

 Η παρατήρηση της εισόδου θα δώσει αρκετές πληροφορίες για την δυναμικότητα και την ενεργητικότητα της αποικίας , π.χ.  αν οι μέλισσες μεταφέρουν γύρη τότε η βασίλισσα ωοτοκεί , αν η δραστηριότητα (είσοδος – έξοδος ) των μελισσών είναι μεγάλη τότε η αποικία είναι πολυπληθής , αν στην είσοδο υπάρχει νευρική δραστηριότητα και ίχνη από τριμμένο κερί κηρήθρας έχουμε λεηλασία ,αν εκτός της εισόδου υπάρχουν νεκρές μέλισσες υπάρχει πρόβλημα, κλπ. 

Φυσικά θα επέμβει ο μελισσοκόμος ανοίγοντας το καπάκι και επιθεωρώντας την κυψέλη για να εξακριβώσει  τι πραγματικά συμβαίνει , αν μετά την παρατήρηση της εισόδου κρίνει πως χρειάζεται αλλά εάν δεν συντρέχει κάποιος λόγος  αυτό θα περιοριστεί σε δύο με τρεις φορές ανά εποχή περίπου.


                                        


Β. Σεβασμός στις φυσικές παρορμήσεις και το ένστικτο των μελισσών


Στην σύγχρονη εντατική μελισσοκομία αποτρέπεται με πολλούς τρόπους η δημιουργία και η εκδήλωση αφεσμών σαν μέτρο για την συγκομιδή περισσότερου μελιού. Στην φυσική μελισσοκομία αυτό κρίνεται απαραίτητο  για την εύρυθμη  λειτουργία της αποικίας και ως τρόπος πολλαπλασιασμού των αποικιών.   Οι φυσικοί μελισσοκόμοι θα χρησιμοποιήσουν παγίδες για να κρατήσουν τους αφεσμούς ή θα επιτηρούν τακτικά τον χώρο του μελισσοκομείου τις απογευματινές ώρες στο διάστημα που εκδηλώνονται αυτές , για να τους συλλάβουν αλλά δεν θα καταστείλουν την σμηνουργία . 

Ένας χειρισμός της σύγχρονης εντατικής μελισσοκομίας είναι η αποφυγή  εκτροφής αρσενικών μελισσών (κηφήνων) από την αποικία με την χρήση του κοινού τυποποιημένου φύλου κηρήθρας ή την καταστροφή σφραγισμένου κηφηνογόνου για τον έλεγχο του παράσιτου Βαρρόα . Στην φυσική μελισσοκομία αυτό δεν γίνεται , οι μέλισσες χτίζουν ελεύθερα μόνες τους κηρήθρα και επιλέγουν αυτές την σύνθεση του πληθυσμού της αποικίας τους. 

Πολλοί μελισσοκόμοι χρησιμοποιούν βασιλικό διάφραγμα προκειμένου να αποτρέψουν την βασίλισσα να επισκέπτεται και να γεννά σε ένα τμήμα μιας κυψέλης , προκειμένου ο χώρος εκείνος να ¨γεμίσει¨ με μέλι. Οι φυσικοί μελισσοκόμοι επιτρέπουν στην βασίλισσα να κινείται ελεύθερα και να δηλώνει την παρουσία της σε όλους τους χώρους  της αποικίας.

Στην φυσική μελισσοκομία δεν επιτρέπεται η εκτροφή νέων βασιλισσών από τους μελισσοκόμους (βασιλισσοτροφία) ούτε η εισαγωγή βασιλισσών στις αποικίες  που δημιουργήθηκαν με αυτόν τον τρόπο . Έτσι δίνεται  η ευκαιρία στις μέλισσες , όταν αυτές το νιώσουν να κατασκευάσουν βασιλικά κελιά και η βασίλισσα να γεννήσει σε αυτά την λάρβα από την οποία θα γεννηθεί η νέα βασίλισσα .
,  η οποία θα γονιμοποιηθεί στην συνέχεια με γηγενής αρσενικές μέλισσες  διατηρώντας τα τοπικά χαρακτηριστικά των μελισσών της περιοχής .  


Γ. Το χτίσιμό φυσικής κηρήθρας  


Στην φυσική μελισσοκομία οι μέλισσες ενθαρρύνονται να χτίσουν φυσική κηρήθρα και για τον λόγο αυτό δεν χρησιμοποιούνται καθόλου βάσεις , είτε πλαστικές  είτε από ανακυκλωμένο παλαιό κερί . Το φυσικό κερί απορροφά και συσσωρεύει οποιεσδήποτε τοξίνες έρχονται στην κυψέλη από το περιβάλλον μέσω του μελιού ή των μελισσών . Αν αυτό ανακυκλωθεί και επιστρέψει στην κυψέλη σαν βάση για νέα κηρήθρα θα μεταφέρει και τις τοξίνες αυτές.

                                             

Οι φυσικοί  μελισσοκόμοι επιτρέπουν στις μέλισσες να κατασκευάζουν  νέες , υγιεινές  κηρήθρες με το μέγεθος του κάθε κελιού να είναι ανάλογο με τις ανάγκες της αποικίας , όπως αυτές θα έκαναν ελεύθερες στην φύση ή στο κοίλωμα ενός δέντρου. Δεν χρησιμοποιούνται συρματωμένα πλαίσια και συνήθως  καθόλου πλαίσια μόνο κηρηθροφορείς , επιτρέποντας έτσι στις μέλισσες χωρίς εμπόδια να χτίσουν και να επεκτείνουν τις κηρήθρες τους όσο αυτές χρειάζονται  . 

                                            

Η παραπάνω τεχνική έκτος από την υγιεινή της αποικίας συμβάλει με έξυπνο τρόπο  και στην ανανέωση από έτος σε έτος των κηρηθρών. Τα πλαίσια με μέλι που απομακρύνονται κατά τον τρύγο ,  δεν επιστρέφονται στην αποικία γιατί ο τρύγος  γίνεται με σύνθλιψη των κηρηθρών , η αποικία αυτομάτως ‘’στριμώχνεται’’ σε λιγότερα ( από πριν τον τρύγο) πλαίσια  , θα ξεχειμωνιάσει σε αυτά και θα χτίσει ξανά νέες υγιεινές κηρήθρες την ερχόμενη Άνοιξη καθώς θα αναπτύσσεται και πάλι .


Δ.  Το υλικό κατασκευής της κατοικίας – κυψέλης


Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των κατοικιών – κυψελών των μελισσών στην φυσική μελισσοκομία είναι ξύλο , πυλός , καλάμια , ξερά χόρτα , άχυρο και γενικά ότι φυσικό υλικό χρησιμοποιούσε ο άνθρωπος  παραδοσιακά σε όλες τις χώρες του κόσμου πριν την έλευση της Langstroth .


                                       


Οι επιφάνειες εσωτερικά  της κυψέλης προτιμάτε να είναι από ακατέργαστο (απλάνιστο) ξύλο , όπως το κοίλωμα ενός δέντρου , προκειμένου οι μέλισσες να εναποθέσουν σε αυτή πρόπολη . Εξωτερικά μπορούν να τοποθετηθούν μεταλλικοί συνδετήρες ή πλαστικά πόδια , όταν πρόκειται για την ασφάλεια ή την αντοχή της κυψέλης , αφού είναι σε σημεία που δεν έρχονται τακτικά σε επαφή με τις μέλισσες .

Ε.  Στον τύπο της κυψέλης – κατοικίας και τον  τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η αποικία σε αυτήν.


Για την φυσική μελισσοκομία υπάρχουν δύο τρόποι- κατευθύνσεις  με τους οποίους αναπτύσσεται μια αποικία εντός της κυψέλης , είναι οι τρόποι που οι αποικίες αναπτύσσονται  ελεύθερες στην φύση : α) κάθετα , από πάνω προς τα κάτω και β) οριζόντια , από δεξιά προς τα αριστερά ή αντίστροφα  .
Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος τύπος ή μορφή  κυψέλης που προκρίνεται η προτείνεται στην φυσική μελισσοκομία , όλοι οι τύποι με φυσικά υλικά που γνωρίζουμε  σήμερα μπορούν να χρησιμοποιηθούν .

 Η διαφορά δεν είναι στον τύπο κυψέλης αλλά στον τρόπο που η αποικία αναπτύσσετε μέσα σε αυτήν. Στην φυσική μελισσοκομία δεν είναι αποδεκτό να προστίθεται όροφος , για να αναπτυχθεί μια αποικία , στο επάνω μέρος μιας κυψέλης . Αυτό δεν συμβαίνει σε καμία περίπτωση στην φύση . Σε καμία φυσική φωλιά μελισσών η αποικία δεν χτίζει και δεν αναπτύσσεται από κάτω προς τα επάνω. 


Οι πιο διαδεδομένοι τύποι κυψελών κάθετης ανάπτυξης είναι οι Langstroth ( αν ο όροφος προτίθεται στο κάτω μέρος της κυψέλης )  , οι Warre οχτώ πλαισίων και οι παραδοσιακές  Ιαπωνικές κυψέλες των έξι πλαισίων .


                      


 Οριζόντιας ανάπτυξης είναι οι οριζόντιες Langstroth και οι  Top Bar ή παραδοσιακές κυψέλες της Κένυας  ( KTBH ) και οι δύο με χωρητικότητα είκοσι ή εικοσιτεσσάρων  πλαισίων ( πλαίσιο = κηρηθροφορέας ).


                                        

Οι πιο δημοφιλείς όμως είναι οι Warre  και οι Top Bar ενώ οι Langstroth  είναι από τις λιγότερο δημοφιλείς γιατί λόγω του μεγάλου τους όγκου οι αποικίες αργούν να ‘’κατέβουν’’ και αργούν να αναπτυχθούν .


ΣΤ. Την ισορροπία μεταξύ της συγκομιδής μελιού και τησ κάλυψη των αναγκών διατροφής τις αποικίας

Η συγκομιδή μελιού από μία αποικία γίνεται με μέτρο και με στόχο να μείνουν σε αυτήν επαρκή αποθέματα μελιού για την επιτυχή διαβίωση της μετά τον τρύγο χωρίς να χρειαστεί να τροφοδοτηθεί . Ο μελισσοκόμος μετά από 2-3 χρόνια εμπειρίας γνωρίζει τον όγκο των αποθεμάτων τροφής που πρέπει να αφήσει στις αποικίες του , σε σχέση με την χλωρίδα και την νεκταροέκκριση της περιοχής .

Ο φυσικός μελισσοκόμος έχει πάντα στο μυαλό του πως το μέλι είναι θεμελιώδες για την διατροφή και την υγεία της μέλισσας αλλά όχι για τον ίδιο , άρα η μέλισσα το έχει πιο πολύ ανάγκη από αυτόν για να συνεχίσει να υπάρχει.

Υπάρχουν στην φύση περιοχές που η χλωρίδα είναι τόσο πολύ φτωχή που δεν επιτρέπει την εγκατάσταση αποικιών μελισσών  (δεν τοποθετούμε αποικίες)  ή είναι λιγότερο φτωχή επιτρέποντας οριακά την επιβίωση αποικιών αλλά όχι την συλλογή μελιού από τον μελισσοκόμο (δεν κάνουμε συλλογή μελιού) .


Ζ. Της φυσικής διατροφής


Η αποικία συλλέγει τα απαραίτητα τρόφιμα για την διατροφή της από την χλωρίδα της περιοχής στην οποία είναι εγκατεστημένη , από αυτήν θα συλλέξει νέκταρ , μελίτωμα και γύρη για να έχει μια πλήρη και ισορροπημένη διατροφή.

Στην φυσική μελισσοκομία η φυσική διατροφή της αποικίας δεν πρέπει να αντικατασταθεί με σιρόπι ζάχαρης , πάστα σακχάρων ή υποκατάστατο γύρης γιατί έτσι δεν θα ήταν φυσική. Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης  λόγω λιμοκτονίας , επιτρέπεται η τροφοδοσία της αποικίας πρώτα με φυσικό μέλι διαλυμένο με νερό και εσχάτως με διάλυμα ζάχαρης σε νερό.

Η τροφοδότηση επιτρέπεται και  κατά το αρχικό στάδιο εγκατάστασης μιας  αποικίας ή ενός αφεσμού  στην κυψέλη και  μέχρι του σημείου αποπεράτωσης των πρώτων 3-4 κηρηθρών.


 Η. Την ελάχιστη δυνατή χρήση φαρμάκων


Όπως η αποικία συλλέγει τα απαραίτητα για την διατροφή της, έτσι από την ίδια πηγή συλλέγει και την πρόπολη που για εκατομμύρια χρόνια είναι το μόνο φάρμακο απαραίτητο για την υγεία των μελών  της .

Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης ή σε κίνδυνο απώλειας πολλών αποικιών ο φυσικός μελισσοκόμος θα χρησιμοποιήσει φυσικά – φυτικά φαρμακευτικά σκευάσματα σαν κι αυτά που χρησιμοποιούνται στην Βιολογική και Βιοδυναμική μελισσοκομία . 

Οποιαδήποτε χρήση χημικών μέσων για την καταπολέμηση παρασίτων ή ασθενειών  της αποικίας , δεν είναι σύμφωνη με την Φυσική Μελισσοκομία .


Ενδεικτικά  παραθέτω τις παρακάτω ιστοσελίδες για κάποιον που θέλει να ενημερωθεί για την Φυσική Μελισσοκομία :

https://www.naturalbeekeepingtrust.org/

http://www.agrowingculture.org/natural-beekeeping/

https://www.buzzaboutbees.net/natural-beekeeping.html

https://www.beekeepingnaturally.com.au/natural-beekeeping/

http://www.biobees.com/

https://www.japan-natural-beekeeping.org/

https://horizontalhive.com/

http://www.naturalbeekeepingtasmania.com.au/

https://americanbeejournal.com/natural-beekeeping-ideal-hives-tom-seeley-interview/

http://www.bees-and-beekeeping.com/natural-beekeeping.html

https://naturalbeekeeping.com.au/

http://beekeepinglikeagirl.com/

http://naturalinstinctsbeekeeping.com/

http://www.bushfarms.com/bees.htm







Δεν υπάρχουν σχόλια: